મુંબઈથી શાંઘાઈ, ન્યુયોર્કથી લંડન… શું દુનિયાના આ મોટા શહેરો દરિયામાં ડૂબી જશે?

જો તમે અત્યારે જ્યાં રહો છો તે સ્થાન હવેથી થોડા વર્ષો પછી સમુદ્રમાં ડૂબી જાય તો? બની શકે કે તમે આ વાતને હળવાશથી લો અથવા તેને કાલ્પનિક ગણો, પણ એવું બની શકે છે. તેનું કારણ જળવાયુ પરિવર્તન છે.વર્લ્ડ મીટીરોલોજીકલ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએમઓ)ના અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે 2013 થી 2022 વચ્ચે દર વર્ષે દરિયાની સપાટીમાં સરેરાશ 4.5 મીમીનો વધારો થઈ રહ્યો છે.

જો કે, આ પાણીનું સ્તર દરેક જગ્યાએ એકસરખી રીતે વધી રહ્યું નથી. તે કેટલાક વિસ્તારોમાં વધુ અને કેટલાક વિસ્તારોમાં ઓછું વધી રહ્યું છે.આ રિપોર્ટ જણાવે છે કે જે ઝડપે સમુદ્રનું સ્તર વધી રહ્યું છે તે નાના ટાપુઓ માટે મોટો ખતરો છે. એટલું જ નહીં, ભારત, ચીન, નેધરલેન્ડ અને બાંગ્લાદેશ પણ આનાથી જોખમમાં છે, કારણ કે આ દેશોની મોટી વસ્તી દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોની આસપાસ રહે છે.

આ અહેવાલમાં ચેતવણી આપવામાં આવી છે કે મુંબઈ, શાંઘાઈ, ઢાકા, બેંગકોક, જકાર્તા, માપુટો, લાગોસ, કૈરો, લંડન, કોપનહેગન, ન્યુયોર્ક, લોસ એન્જલસ, બ્યુનોસ આયર્સ અને સેન્ટિયાગો જેવા શહેરો દરિયાની સપાટી વધવાને કારણે જોખમમાં છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ એક મોટો આર્થિક, સામાજિક અને માનવીય પડકાર છે.

આના પર સંયુક્ત રાષ્ટ્રના મહાસચિવ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે કહ્યું, ‘સમુદ્રના પાણીના સ્તરમાં વધારો ભવિષ્યને ડૂબી રહ્યું છે.’ તેમણે કહ્યું હતું કે સમુદ્રનું પાણીનું સ્તર વધવું માત્ર પોતાનામાં જ ખતરો નથી, પરંતુ તેનાથી અન્ય જોખમો પણ છે. કારણ કે તે પાણી, ખોરાક અને આરોગ્ય સુવિધાઓની ઍક્સેસને જોખમમાં મૂકે છે, વધતી જતી ખારાશ દરિયાઇ જીવોના જીવનને જોખમમાં મૂકે છે, તેમજ પ્રવાસનને અસર કરે છે, આ તમામના આર્થિક પરિણામો છે.

WMOના રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 1900થી સમુદ્રનું જળસ્તર ઝડપથી વધી રહ્યું છે. રિપોર્ટ અનુસાર, 1993 અને 2002 ની વચ્ચે, સરેરાશ પાણીના સ્તરમાં દર વર્ષે 2.1 mm નો વધારો થયો હતો, જ્યારે 2003 થી 2012 ની વચ્ચે, સરેરાશ પાણીના સ્તરમાં વાર્ષિક 2.9 mm નો વધારો થયો હતો. તે જ સમયે, 2013 થી 2022 ની વચ્ચે, પાણીના સ્તરમાં દર વર્ષે સરેરાશ 4.5 મીમીનો વધારો થયો છે.

આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો વૈશ્વિક તાપમાનમાં 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી વધુ વધારો ન થવા દેવામાં આવે તો પણ આગામી બે હજાર વર્ષમાં દર વર્ષે દરિયાઈ જળ સ્તરમાં સરેરાશ 2 થી 3 મીટરનો વધારો થશે.તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો તાપમાનમાં 2 ડિગ્રી સેલ્સિયસનો વધારો થશે તો દરિયાની જળ સપાટી 2 થી 6 મીટર સુધી વધી શકે છે. જો તાપમાનમાં 5 ડિગ્રી સેલ્સિયસનો વધારો થશે તો પાણીનું સ્તર 19 થી 22 મીટર સુધી વધવાનો ભય છે.

રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો ગ્રીનહાઉસ વાયુઓનું વધુ પડતું ઉત્સર્જન થશે તો 2100 સુધીમાં દરિયાની સપાટીમાં 2 મીટરનો વધારો થશે અને 2300 સુધીમાં તેમાં 15 મીટરનો વધારો થવાની ધારણા છે. WMOના રિપોર્ટ અનુસાર, 20મી સદીમાં ત્રણ હજાર વર્ષમાં પહેલીવાર આવું બન્યું છે જ્યારે સમુદ્રનું સ્તર આટલી ઝડપથી વધી ગયું છે. એટલું જ નહીં 11 હજાર વર્ષમાં પહેલીવાર દરિયો આટલો ગરમ બન્યો છે.

તે ચેતવણી આપે છે કે જો એવું માની લેવામાં આવે કે દર વર્ષે દરિયાનું પાણીનું સ્તર સરેરાશ ઓછામાં ઓછું 0.15 મીટર વધે છે, તો પૂરથી પ્રભાવિત વસ્તીમાં 20 ટકાનો વધારો થશે. 0.75 મીટરના વધારા સાથે, આ વસ્તી બમણી થશે અને 1.4 મીટરના વધારા સાથે, તે ત્રણ ગણી થશે.

સંયુક્ત રાષ્ટ્રના વડા એન્ટોનિયો ગુટેરેસે મંગળવારે જણાવ્યું હતું કે વિશ્વની 10 ટકા વસ્તી અથવા લગભગ 900 મિલિયન લોકો દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં રહે છે અને તેઓને દરિયાની સપાટી વધવાથી સૌથી વધુ જોખમ છે. આનો અર્થ એ થયો કે પૃથ્વી પર રહેતા દર 10માંથી 1 વ્યક્તિ તેનાથી પ્રભાવિત થશે. તેમણે કહ્યું કે ઘણા આફ્રિકન દેશોમાં દરિયાઈ જળ સ્તર વધવાને કારણે લોકોની આજીવિકા ખતમ થઈ ગઈ છે.

ગુટેરેસ કહે છે કે સમુદ્રની સપાટી વધવાને કારણે ઘણા ટાપુઓ અથવા દેશો અદ્રશ્ય થઈ શકે છે. સામૂહિક સ્થળાંતર પણ થશે. રહેવા માટે જમીન નહીં હોય, પીવા માટે પાણી નહીં હોય, અને અન્ય ઘણા સંસાધનોની અછત હશે. મંગળવારે સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં આ રિપોર્ટ પર ચર્ચા દરમિયાન એ પણ બહાર આવ્યું કે જળસ્તર વધવાને કારણે 80 વર્ષથી ઓછા સમયમાં 25 થી 45 કરોડ લોકોને રહેવા માટે નવી જગ્યા શોધવી પડી શકે છે.

WMOના રિપોર્ટમાં ભારત માટે ચેતવણી પણ છે. આ દર્શાવે છે કે દરિયાઈ જળસ્તર વધવાથી ભારત પણ જોખમમાં છે. સૌથી મોટો ખતરો મુંબઈને છે.2021 માં, આંતર-સરકારી પેનલ ઓન ક્લાઈમેટ ચેન્જ એટલે કે IPCC એ એક અહેવાલ બહાર પાડ્યો. આ રિપોર્ટના આધારે, નોઈડા સ્થિત ફર્મ RMSI એ અંદાજ લગાવ્યો છે કે સમુદ્રના પાણીના સ્તરમાં વધારો થવાને કારણે મુંબઈ, કોચી, મેંગલોર, ચેન્નાઈ, વિશાખાપટ્ટનમ અને તિરુવનંતપુરમ સહિત અનેક શહેરો 2050 સુધીમાં ડૂબી શકે છે.

જો કે, આનો અર્થ એ નથી કે આખું પુરા શહેર ગાયબ થઈ જશે. પરંતુ દરિયાની સપાટી વધવાને કારણે નીચાણવાળા દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં આવેલા ગામો અને વિસ્તારો ચોક્કસપણે પ્રભાવિત થઈ શકે છે.દરિયાઈ જળસ્તર વધવાનો ખતરો ભારત પર પણ છે કારણ કે ભારત પાસે 7,500 કિલોમીટર લાંબી દરિયાકાંઠાની સરહદ છે, જ્યાં ગીચ વસ્તી વસે છે. આ સિવાય લક્ષદ્વીપ અને આંદામાન નિકોબાર જેવા ટાપુઓ પણ છે.